نیم قرن وفاداری

در این میزگرد سعی شده تا با حضور کارشناسان بانکی مانند دکتر فرهاد فائز، معاون بازاریابی و فروش شرکت خدمات انفورماتیک، جناب نوبخت، معاون فروش شرکت گرایش تازه کیش و نایب‌رئیس هیات‌مدیره شرکت تجارت الکترونیک تدبیر کیش و همچنین آقایان عسگری انارکی و مقدسیان به عنوان پیشکسوتان بانکی، در چشم‌انداز 2030 و 2020 وضعیت صنعت خودپرداز را مورد بررسی قرار داده شود تا بفهمیم که این حوزه با وجود رقبای بزرگی همچون Smart Phone‌ها چه تغییری می‌کند.

 *در ابتدای بحث سعی داریم تا راهبردهای کسب‌وکار کلان در دنیا را مورد بررسی قرار دهیم، به‌خصوص اینکه ایران و جهان در بحث بانکداری الکترونیک و حوزه پرداخت خیلی با هم فاصله ندارند. لطفا از این چشم‌انداز آخرین راهبردهایی که در حوزه خودپرداز در جهان جاری است را مورد بررسی قرار دهید و بگویید که این حوزه در سطح جهانی چقدر موفق عمل کرده است.

مقدسیان:
بررسی و ارائه آخرین راهبردهای موجود در این حوزه تا حدودی سخت و شاید غیرممکن به نظر برسد به این خاطر که ما هیچ زمانی نمی‌توانیم تا این اندازه مطالعه دقیق و سریعی در این زمینه داشته باشیم. طبق آخرین اخباری که من در این زمینه داشتم درحال حاضر در سطح جهانی بحث بر سر امن‌ترسازی فضای این حوزه است و با توجه به پیشرفت‌هایی که در این زمینه صورت گرفته امنیت این حوزه از نظر عوامل دست‌اندرکار و نه از زاویه مردمی مورد بررسی و توجه ویژه قرار گرفته است. از طرف دیگر در وهله دوم از زاویه استفاده مردمی این حوزه بیشتر جا افتاد، طبق عملیات و اقداماتی که در این زمینه صورت گرفت بعضی‌ها کارت را امن‌تر کردند و ATM هم به‌تبع آن امن‌تر شد. به‌طور کلی نیز می‌توان گفت که تقریبا راهبردهای این حوزه به سمت ارزان‌تر شدن و کوچک‌تر شدن رفته است. اقدام دیگری که صورت گرفته است، موجب شده است تا قابلیت‌های مدیریت مرکزی بیشتر و درنتیجه بهتر شود و درنهایت هم اینکه تلاش شده تا روی داده‌های این حوزه با تمرکز بیشتری کار شود به ‌این ترتیب که به‌عنوان مثال ATM در کجاها مورد استفاده قرار بگیرد یا در حوزه قشربندی نیز بررسی‌هایی انجام شده به این منظور که چه کارتی و توسط چه گروه سنی مورد استفاده قرار بگیرد. باید به این نکته نیز اشاره کرد که اقداماتی که در این سه حوزه انجام شد دیگر خیلی محسوس نیست و در چند سال اخیر بیزینس یا تجارت خاصی در این حوزه مشاهده نمی‌کنید که در حوزه بانکی تغییراتی را ایجاد کرده باشد. نباید فراموش کرد که کیف کارت NFC و شبکه‌های اجتماعی که سال‌ها راه افتاده است و قرار شده در بستر آنها اقدامات جدیدی صورت بگیرد و اقداماتی از این قبیل صورت گرفته است که خیلی تعیین‌کننده نیست.                                                                    

عسگری:
در این‌که حیات خودپرداز ادامه پیدا می‌کند که شکی نیست و درواقع رشد سریعی هم خواهد داشت ولی به نظر من درصد رشد تا اندازه‌ای کاهش پیدا می‌کند و درواقع با آمدن امکاناتی مثل موبایل‌بانک یا پرداخت‌های الکترونیکی عملیات بانکی غیرحضوری مانند چک‌الکترونیک یا فعالیت‌های دیگری که در آینده به بازار می‌آید قطعا تعداد تراکنش‌های غیرنقدی در دستگاه‌های خودپرداز و عابربانک پایین می‌آید درحالی‌که من بعید می‌دانم حتی تا 20 الی 30 عدد از این دستگاه‌ها از سیستم بانکی حذف شوند، کمااین‌که با وجود ابزار بسیاری که روی کار آمده است هنوز هم ابزاری مانند چک به قوت خود باقی است و قشری قدیمی و حتی خود ما هم هنوز از این موارد استفاده می‌کنیم و اگر تحول خاصی در تکنولوژی اتفاق نیفتد، حداقل تا 10 سال آینده بحث عابربانک در سیستم بانکی همچنان برقرار خواهد بود.

فائز:
من فکر می‌کنم باید تا اندازه‌ای در اسم این دستگاه‌ها تجدیدنظر شود چراکه واژه «پرداز» پرداخت پول را به ذهن متبادر می‌کند. درحالی‌که به نظر می‌رسد از این پس یک مقداری در این حوزه، چرخه حیات خودپردازها دچار تحول خواهد شد و بیشتر هزینه این دستگاه‌ها هم به بخش پرداخت مربوط است که دیگر به نظرم با توجه به روندهای این حوزه باید از این قسمت از کار ATM‌ها کم‌کم گذشت و سرمایه‌گذاری برای توجیه این قسمت خیلی حائز فایده و ارزش نمی‌تواند باشد. ولی نباید فراموش کرد که مردم به ابزارهای راحت نیازمند هستند و دوست دارند کارهای بانکی را با این ابزارها به صورت سریع‌تر و آسان‌تر انجام دهند. لذا این دستگاه‌ها قاعدتا نخواهند مرد. در حال حاضر در دنیا ما نزدیک به 3وسه‌دهم میلیون دستگاه خودپرداز داریم و این میزان در حال رشد است و کسانی‌که در حوزه آینده‌پژوهی هستند نیز تا اندازه زیادی بر این باور هستند که تا سال 2020 این رقم به بیش از 4 میلیون دستگاه خواهد رسید و بعد از آن ممکن است تکنولوژی و فرهنگ‌های جدید حیات این دستگاه‌ها را تحت تاثیر قرار دهد و به همین خاطر به نظر من بررسی این وضعیت تا سال 2030 کمی دشوار است. در همین راستا، آمارها نشان از این دارد که تا چند سال آینده بازار خودپرداز به رشد خود ادامه می‌دهد. بر مبنای آمار ارائه شده در سایت World Bank تا پایان سال 2015، در جهان به ازای هر 2500 نفر یک خودپرداز وجود دارد. این عدد برای ایران حدود1700 نفر هست. البته در کشورهای پیشرفته این رقم بسیار کمتر بوده؛ برای مثال در آمریکا در سال 2015 به ازای هر 600 نفر یک خودپرداز درحال سرویس‌دهی بوده است.

نوبخت:
با توجه به فرمایشات دوستان محترم استفاده از دستگاه خودپرداز همچنان از رشد و اقبال نسبتا خوبی برخوردار است. ولی قطعا به مرور زمان بهره‌برداری از این دستگاه کمرنگ‌تر خواهد شد، به‌ویژه در حوزه چهار تراکنش اصلی که با استفاده از دستگاه‌های خودپرداز انجام می‌شود ما شاهد این تغییر خواهیم بود. به نوعی می‌توان گفت صرفا بانک‌هایی از این دستگاه‌ استفاده کافی و بهره‌برداری لازم را می‌برند که بتوانند سرویس‌های ارزش افزوده و خارج از تراکنش‌های بانکی را به مشتریان خود بدهند. به عنوان مثال سرویس‌هایی مثل فروش بلیط سینما، ثبت نام دانشگاه، فروش بلیط قطار و هواپیما و اقداماتی از این قبیل فعال شوند این موجب می‌شود که استفاده از این دستگاه‌ها همچنان مورد توجه قرار بگیرد و شرکت‌ها نیز تبلیغات خوبی در این حوزه داشته باشند. در هر صورت و براساس آمار و ارقام ارائه‌شده نسبت به گذشته برداشت وجه از دستگاه‌های خودپرداز به دلیل افزایش روزافزونی که در حوزه پایانه فروش و سرویس‌های مبتنی بر موبایل و اینترنت بانک وجود دارد، کاهش پیدا کرده است.

نوبخت:
قطعا شرایط پرداخت در جهان هم به این صورت است و تراکنش‌های اینترنتی و سرویس‌هایی از بستر اسمارت‌فون‌ها ارائه شده به مراتب پیشرفته‌تر شده‌اند به ‌این ‌ترتیب که به ‌عنوان ‌مثال افراد گاهی حتی تراکنش‌های بانکی را از طریق شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک انجام می‌دهند و این شبکه‌ها برخی از فعالیت‌های بانکی را هم انجام می‌دهند پس حقیقتا در سطح کلان زیاد نمی‌شود استفاده گسترده‌ای از دستگاه‌های خودپرداز را متصور بود مگر اینکه امکانات خاصی بر این سیستم‌ها در آینده اضافه شود و موجب ثبات آنها شود.                                                                          
*برویم به سراغ بحث دگردیسی خودپردازها به نظر شما زمان تغییر در این حوزه فرارسیده است؟

مقدسیان:
اجازه دهید تا صحبت شما را دو بخش کنیم اول اینکه دستگاه خودپرداز را به طور عام مورد توجه قرار دهیم و دوم این دستگاه را در ایران مورد بررسی قرار دهیم. به طور عام اگر بخواهیم صحبت کنیم باید بگویم که تا زمانی‌که اسکناس هست دستگاه‌های خودپرداز هم باید وجود داشته باشند. به‌هرحال نمی‌شود کاری کرد و پرداخت به روش قدیمی برای حضور طولانی‌مدت در بانک‌ها شدنی نیست و واقعیت این است که تعداد افرادی هم که بخواهند برای اقدامات حوزه پرداخت خود به سراغ بانک بروند خیلی کم است از طرف دیگر چون اجناس گران شده‌اند روشی که با استفاده از آن ما بتوانیم به صورت ساده کار کنیم نیز و2جود ندارد، اسکناس و سکه برای خودشان یک سیستم است و از این زاویه باید به آن نگاه کرد. اصلا سیستم اسکناس و سکه قادر به انجام تراکنش‌های عظیم این دوران نیست کاملا مشخص است که تراکنش‌ها بسیار گسترده‌تر از زمان گذشته است. این میزان از تعاملات با این حجم را نمی‌توان از اسکناس و سکه به تنهایی انتظار داشت.

مقدسیان:
 الان اکثر تغییراتی که صورت می‌گیرد از طریق سرویس همراه بانک انجام می‌شود. به نظرم خودپرداز فقط باید به اقدام اولیه‌اش برگردد که فقط پرداخت اسکناس را داشته باشد. ما از همان ابتدا تاکید اصلی‌مان بر این موضوع بود که کاربری خودپرداز را عوض نکنیم و کاربری اولیه آن همچنان ثابت باقی بماند.

*در اصل باید گفت که این کاربری عوض نمی‌شود بلکه ارائه و تنوع محصولش بیشتر می‌شود.

مقدسیان:
ارائه محصولش به اندازه‌ای زیاد می‌شود اما خیلی از این اقدامات را از طریق موبایل نیزمی‌توان انتقال داد. به نظر من به جز بحث پرداخت تمام موارد دیگری که در بحث خودپرداز منظور شده است به مرور زمان دوباره جمع می‌شود.

عسکری:
بحث ایشان کاملا درست است. فقط ببینید ما نباید 4 الی 5 سال اخیر را ببینیم یک زمانی عابربانک آمد، زمانی که عابربانک آمد هیچ‌کدام از امکاناتی که ایشان در موردشان صحبت کرد، وجود نداشت. درنتیجه به مرور زمان می‌خواستیم که مشتری را از شعبه بیرون بکشیم و بحث شتاب و اینها هم در این راستا مطرح شد و از این دستگاهی که بیرون گذاشتند استفاده کنند از زمانی که این پرداخت‌های غیرحضوری راه افتاد دیگر صرف نمی‌کندکه یک دستگاه 35 میلیونی را مورد استفاده قرار دهید و یک کیوسک شش یا هفت میلیونی تمام این کارها را انجام می‌دهد. کاربرد تغییر می‌کند اما تا زمانی که حجم مبادلات ما بالا می‌رود و موارد کوچک هنوز وجود دارد و با توجه به افزاش جمعیت و نیاز به پول نقدی که وجود دارد این دستگاه‌ها 7 یا 8 سال دیگر دستگاه عابربانک مورد توجه است.

مقدسیان
دو نکته دیگر را در این زمینه عرض می‌کنم اول اینکه دستگاه خودپرداز شاید به مرور به سمت بیرون تیتر حرکت کنند و بتوانند کار مردم را راحت‌تر کنند. در سال‌های اخیر یک خود پردازنما هم آمده است تحت عنوان Cash Test ATM است و من در مورد آن می‌خواهم از عبارت روحانی‌نما استفاده کنم. این هم خودپرداز نماست و یک سری کارهای ویژه را انجام می‌داد. الان بانک مرکزی یک‌سری از سختگیری‌های خود را در این حوزه کاهش داده است. هرچه مردم بانکداری غیرحضوری‌شان افزایش پیدا کند، این انتقال راحت‌تر انجام می‌گیرد و به مرور می‌توان این دستگاه‌های خودپردازنما را نیز حذف کرد.

*تراکنش‌ها در این زمینه چه چیزی را نشان می‌دهند؟ تعداد تراکنش‌های برداشت پول نقد در این چند سال اخیر چقدر تغییر کرده است؟

فائز:
تعداد تراکنش‌ها به ازای هر دستگاه خودپرداز روند ثابت و بعضا نزولی داشته است و این به دلیل بحث افزایش تعداد دستگاه‌های خودپرداز است. در اصل تعداد تراکنش‌ها در مجموع بالا رفته است اما سرانه تراکنش‌ها به ازای هر َ ATMکاهش پیدا کرده است.

فائز:
92 میلیارد تراکنش برداشت وجه نقد معادل 14.1 تریلیون دلار طی سال 2014 در سراسر دنیا از طریق خودپردازها رخ داده است این عدد معادل 450 هزار تراکنش در هرثانیه می‌باشد. رشد تراکنش‌های برداشت وجه درسال 2014 نسبت به سال قبل از آن 7 درصد و در سال 2015 رشد 8 درصد گزارش شده است.  تعداد تراکنش‌های برداشت وجه از خودپرداز، در ایران 1.3 برابر استاندارد جهانی است. درحالی‌که در دنیا میانگین برداشت وجه از هر خودپرداز در سال حدود 30.000 تراکنش است. در ایران از هر خودپرداز 40.000 بار، اسکناس برداشت می‌شود.

فائز:
در حال حاضر با وجود افزایش موبایل در کشور ما همه چیز در این حوزه مانند جهان تغییر کرده است، گفته می‌شود بیش از 30 میلیون نفر عضو شبکه اجتماعی هستند و عضویت افراد مختلف در این شبکه‌ها نشان‌دهنده این است که این افراد می‌توانند بخشی از کارهای بانکی خود را با موبایل انجام دهند. این موضوع شاید تا چند سال آینده باعث تغییر در روند افزایشی تراکنش‌های خودپرداز شود.

*اما الزاما این‌طور نیست و شاید سواد افراد تنها در حد خواندن و نوشتن باشد.

فائز:
بالاخره یاد می‌گیرند و زمانی که در جو قرار بگیرند به مرور این اقدامات را نیز یاد می‌گیرند. اگر استراتژیک فکر کنیم و برای چند لحظه هم خود را از فضای خودپرداز بیرون بیاوریم، به نظر می‌رسد که در یک افق بلند بین‌المللی، استفاده از دستگاه خودپرداز با شرایط فعلی، توجیه نخواهد داشت. متاسفانه باید به این نکته هم توجه کرد که جدا از تمام هزینه‌هایی که در این بخش ما متحمل می‌شویم، این دستگاه‌ها را در داخل هم به‌طور کامل تولید نمی‌کنیم و چرخه تولید آن 100 درصد بومی نیست. از طرف دیگر، این همه انرژی و برق مصرف می‌شود و جایی را اشغال می‌کند و به نظر من تمام این هزینه‌ها و همه این موارد روزی کارهای بی‌ارزش به نظر می‌رسد و با وجود موبایل، به جز اقدامات در حوزه پرداخت و تا حدی انتقال وجه، تمامی اقدامات دیگر بی‌اثر می‌شود. من در این حوزه با جناب مقدسیان موافق هستم.

  نوبخت:
به عنوان مثال پیش از این در زمان پرداخت یارانه‌ها افراد به‌خصوص در شهرستان‌ها برای دریافت یارانه خود در صف‌های عریض و طویل دستگاه‌های خودپرداخت می‌ایستادند درحالی‌که درحال حاضر ما دیگر این صف‌های عریض و طویل را نمی‌بینیم. اگر هم افراد در پای دستگاه‌های خودپرداز هستند هم بیشتر برای تراکنش‌های غیرنقدی است. یکی از مشکلاتی که در حوزه پرداخت با آن مواجه هستیم بحث تعدد کارت‌های بانکی است که عملا به جز یکی، دو مورد از آنها مابقی بلااستفاده هستند. یعنی مشتریان بانک‌ها شاید کارت بانکی خیلی از بانک‌ها را داشته باشند ولی درنهایت از یک یا دو کارت بیشتر استفاده نمی‌کنند درحالی‌که ما نزدیک به 150 میلیون کارت بانکی دست مردم داریم. قصد من از این صحبت‌ها این است که در این حوزه ما تسهیلات اشتباه زیادی ارائه می‌دهیم. در آینده ATM اگر امکاناتش به همین ترتیبی که الان هست باشد، کارآیی خود را از دست می‌دهد.

فائز:
الان یکی از افتخارات بانک‌ها این است که برداشت وجه بدون کارت را راه انداخته‌اند. به‌این‌ترتیب بانک‌ها می‌آیند و مقدار زیادی هزینه می‌کنند، سیستم‌های بانک خود را پیچیده می‌کنند تا اگر فرد کارت بانکی‌اش همراهش نیست؛ بتواند پول موردنیاز خود را از دستگاه بگیرد. این کار مگر چقدر اولویت فوری دارد؟ آیا سود حاصل از این سرویس محاسبه شده است؟ گرفتاری اصلی ما در بخش بیزینس شبکه بانکی است.

مقدسیان:
من معتقدم زمانی و در این زمینه که می‌خواهند اسکناس به مردم بدهند نه قبلا رقیبی داشته و نه خواهند داشت حالا بعضی از کشورها در این زمینه مواردی را برایش اضافه کرده‌اند به عنوان مثال شما هر جا کارت نداشته باشید به طریقی مشکلات شما را حل می‌کنند و به آنها سرویس برای پول نقد می‌دهند. ATM باید باجه باشد وی‌تی‌ام هم قرار نیست که پرداخت انجام دهد درحالی‌که اگر این کارها را انجام دهد همان ATM می‌شود بنابراین سعی شد تا خدمات دیگری را ارائه دهد.

*نظر شما چطور؟
عسکری:
وی‌تی‌ام در زمانی از بانک شهرراه‌اندازی شد. فلسفه وی‌تی‌ام این بود که ما افتتاح حساب و سایر فعالیت‌هایی که ‌ATM نمی‌تواند آنها را انجام دهد یا برایش تعریف نشده است این دستگاه انجام دهد. این با این فلسفه شروع شد اما به درستی مورد بررسی قرار نگرفت در این حوزه که آیا اصلا مقررات خاصی بر آن حاکم است یا نه؟ فلسفه اصلی‌اش هم این بود که شخصی که از طریق ویدئو با شما در ارتباط است، این تمام کارهای شما را راهنمایی و بررسی می‌کند تا از نظر امنیتی همه‌چیز درست پیش برود. اما بانک مرکزی از نظر اعمال مقررات با بن‌بست مواجه شد به دلیل اینکه باید دو نفر را در این دستگاه‌ها می‌گذاشتند تا به عنوان مامور مدارک افراد مراجعه‌کننده را مورد بررسی قرار دهد و این دو نفر باید به صورت شبانه‌روزی این اقدامات را انجام می‌داد ضمن اینکه افراد هم برای این کار امضای الکترونیک نیاز داشتند و این کار دشواری بود. دومین مساله این بود که ما اصلا در این حوزه هزینه و ارزش را مدنظر قرار نمی‌دهیم و زمانی به آقای مقدسی بانک صادرات گفتند که.....؟ اقتصادی نیست اما گفتیم که در این شرایط این برای بانک‌ها بهتر است. ولی الان شرایط فرق کرده است. راننده تاکسی در استفاده از وی‌تی‌ام‌ها فعال بودند و پول‌هایشان را می‌گذاشتند. دستگاه وی‌تی‌ام 150 میلیون تومان بود، یعنی یک کیوسک شهرداری نزدیک به 400 میلیون تجهیزات نیاز دارد. برنامه‌هایشان این بود که تا آخر سال 95، 250 دستگاه وی‌تی‌ام نصب کنند که من نمی‌دانم به این هدف دست پیدا کرده‌اند یا نه؟ بنابراین هیچ‌کدام از جوانب آن را مورد بررسی و توجه قرار نداده بودند و به همین خاطر من صدرصد قبول دارم که این پروژه، پروژه شکست‌خورده در ایران است و جای عابربانک را هم نمی‌تواند بگیرد چون که جایگاه و کارآیی عابربانک به‌طور کلی جداست.

فائز:
حقیقتا نمی‌توان به این آسانی از آنها تحت عنوان رقیب یا مکمل صحبت کرد. ممکن است که برای یک قشر خاص، این دو حوزه با یکدیگر رقیب باشد و برای قشر دیگری مکمل محسوب شود. از نظر من، موبایل هوشمند در کل یک رقیب جدی ‌ATM است. در عین حال، ممکن است برای اقشار خاصی، این قانون کلی، مصداق نداشته باشد. نوع نگاه افراد، ترکیب سنی، تحصیلات، زمینه کاری و خیلی فاکتورهای دیگر در این خصوص تاثیرگذارند.

فائز:
تجربه خوبی در این زمینه ندارم و هر زمان که بنا به کنجکاوی از این دستگاه‌ها استفاده کردم با مشکل مواجه شدم و نتوانستم سرویس لازم را از آنها بگیرم.

فائز:
در دنیا طبیعتا سازوکار این دستگاه وجود دارد و افراد زیادی هم از آن استفاده می‌کنند. در دنیا، حوزه احراز هویت هم بلوغ خوبی پیدا کرده و هم به نظر من، با تساهل و تسامح بیشتری به آن نگریسته می‌شود. اما در ایران شرایط سخت‌تر است و زیرساخت فرهنگی و فناوری هم در این زمینه نداریم و در این شرایط، استفاده از VTM دشوارتر می‌شود. من وی‌تی‌ام را محصول لوکسی می‌دانم که بانک‌ها با افتخار از راه‌اندازی آن صحبت می‌کنند؛ و به نظرم بسیار کم کاربرد است. زمانی که بحث خوداتکایی و اقتصاد مقاومتی را مطرح می‌کنیم؛ نیازی نیست که بیش از 200 میلیون تومان برای دستگاه‌های فاقد کاربرد اساسی مانند VTM هزینه کنیم و عملا هم هیچ اقدام ارزشمند و درخوری با آن انجام ندهیم. شاید برخی بانک‌ها به جهت ایجاد تنوع در سبد محصولات و خدمات‌شان تعداد اندکی از آنها را در مکان‌های استراتژیک نصب نمایند؛ لیکن راه‌اندازی تعداد انبوه که آقای عسکری هم بدان اشاره داشتند؛ قطعا مقرون به صرفه نخواهد بود.

نوبخت:
من پروژه وی‌تی‌ام با عملکردی که در حال حاضر در بسیاری از بانک‌ها دارد را شکست‌خورده می‌دانم چراکه آن بهره‌برداری و تعریف اصلی که باید از این دستگاه صورت بگیرد در شبکه بانکی ما اصلا ازش استفاده نمی‌شود. زمانی می‌شود برای وی‌تی‌ام و ATM آینده روشنی متصور بود که امکانات خاصی را برای آنها در نظر گرفت که سرویس‌هایی خارج از سرویس‌های کنونی‌شان بتوانند به مشتری عرضه کنند. بحث افتتاح حساب مهم‌ترین موضوع مورد توجه در وی‌تی‌ام است مشروط بر اینکه به‌صورت کاملا مکانیزه و آسان برای مراجعین امکان‌پذیر باشد. کمااینکه به نظر من این حوزه به‌طور کامل اشباع شده است و زیاد اقدامی برای این افتتاح حساب صورت نمی‌گیرد و این حوزه هم اشباع شده است. ما به عنوان یک شرکت فعال و پیشرو با ایده‌های نوین در این حوزه به سمتی رفتیم که بتوانیم به مشتریان خود محصولات خاصی وراء سرویس‌های فعلی را ارائه دهیم به عنوان مثال امکان خرید انواع مختلف سکه، ارز و سیمکارت اپراتور‌های مختلف را از طریق دستگا‌ه‌هایی که تماما توسط شرکت جی‌اس‌اس طراحی و ساخته شده به مشتریان عرضه کنیم.

*یعنی در نظر شما رسالت پرداخت درپآن حفظ شده است و فقط فیزیک آن تغییر کرده است.

نوبخت:

بله فقط نوع پرداخت در آن تغییر کرده است کما اینکه در زمینه بحث و توریست و گردشگری هم برای افراد خارجی به منظور نقل و انتقالات ارز و تغییر دادن آن از آن استفاده می‌شود. این‌جور سرویس‌ها ارتباطات با مشتریان را بیشتر می‌کند. و اگر موانع این موضوعات حل شود، بانک‌هاراحت‌تر از آنها استفاده می‌کنند.

مقدسیان:
از این دستگاه به تازگی چیزهایی درخواست می‌شود که اخیرا آنها را از بانک می‌گرفتند. به عنوان مثال ارائه ضمانت‌نامه بانکی از طریق این دستگاه‌ها در هر ساعت از شبانه‌روز امکان‌پذیر شده است اما واقعا چه کسی ساعت 11 شب ضمانت‌نامه بانکی نیاز دارد. کارهایی از این موارد عملا ارزشی ندارند و ما باید کارهای پرتکرار و پرتعداد را انجام دهیم.
در ادامه صحبت‌های شما در ارتباط با تغییرات ایجادشده و دگردیسی در این زمینه باید گفت که CRS یکی از مواردی است که به سمت آن می‌روند و در بعضی اماکن شدنی است و در برخی از انها عملا شدنی نیست. در دنیا حتما این اقدام موفق می‌شود اما در ایران نیاز به مرور زمان است تا بتوان موفقیت آن را به چشم دید. براساس آمار نزدیک به 2000 هزار ATM در یک‌سال اخیر فقط به بانک‌های خصوصی فروخته شده است و این اقدام بانک‌ها خصوصی تا حدود زیادی بانک مرکزی را متضرر کرده است. زیرا عملا کارمزدی پرداخت نمی‌شود و این بانک را متضرر کرده است اخیرا نیز من شنیده‌ام که شبیه لاتاری می‌گفتند تا می‌توانید از خودپرداز بانک ما پول بگیرید و ما به شما جایزه می‌دهیم درحالی‌که این کارها کارهای ناشایستی است.

نوبخت:
ATM می‌تواند ارتقا پیدا کند. هدف شرکت ما این است که استفاده از این محصولات را دچار تغییر کنیم و خدماتی را که ارائه می‌دهیم مانند امکان صدور کارت بانکی جدید و ضبط کارت تاریخ منقضی، در تمامی ساعات شبانه‌روز و بدون محدودیت زمانی و مکانی کارت هدیه به صورت شبانه‌روزی است. این‌ها مواردی است که می‌توان این دستگاه را ترقی بخشد.

عسکری:
بحث سوءاستفاده در اینجا مطرح می‌شود من نزدیک به سه سال در جریان این حوزه هستم که ‌ATM اجاره‌ای داده شد و به این ترتیب 50 میلیون برای دریافت آن وام می‌دادند و بعد از محل تراکنش‌ها، با هم قرار می‌گذارند که هزینه آن به صورت 70 به 30 به عنوان مثال تقسیم شود.

فائز:
نظام کسب‌وکاری شبکه بانکی کشور، اشکال دارد. در هیچ جای دنیا وضعیت این‌گونه نیست که شما هر سیستم و خدمتی که از بانک دریافت می‌کنید؛ به صورت رایگان باشد. بازکردن حساب، دریافت صورت حساب، برداشت وجه و... همه‌چیز مفت است. شبکه بانکی باید این اقدام را دنبال کند و این تصور که برخی معتقدند بانک مرکزی باید به این موضوع رسیدگی کند، به باور من صحیح نیست. بانک‌ها برای تداوم کسب‌وکارشان، باید از خدمات خود پول درآورند.

مقدسیان:
همان‌طور که ماشین و راهنمایی و رانندگی را از خارج گرفتیم در حوزه بانکداری هم باید این قوانین را از خارج بگیریم و نباید با آنها در این زمینه مقابله کنیم. پیشنهاد من این است که بانک‌ها خودشان و بدون انتظار از بانک مرکزی با هم کار کنند. بابت نگهداری حساب پشت... هیچ پولی به PSP‌ها ندهند، بانک ملت این کار را تا سال پیش می‌کرد و هیچ مشکلی هم نداشت، ضمن اینکه PSP این بانک هم عمدتا سودرسان بود و محتاج هیچ کسی هم نبود. درحالی‌که PSP‌ها یک پول برای این می‌گیرند که حساب شما به دستگاه خودپرداخت متصل شود و این جدا از تراکنش‌هایی است که می‌گیرند. من به شما قول می‌دهم که اگر فقط این بخش درست شود، سه سال دیگر تمام بانک‌ها سودده شوند.

مقدسیان:
بانک که نباید کارمزد بدهد و امکان اینکه این کارمزدهای کاذب برداشته شود کاملا وجود دارد.

عسکری:
بانک مرکزی نهاد حاکمیتی است و باید نخبه باشد و باید نظارت کند بانک مرکزی در بین نیروهای خود مغز متفکر کم دارد و یک روزی بانک مرکزی بانک‌ها را تشویق به افزایش استفاده از پوزها کرد و این از همان ابتدا مسیر را به بیراهه برد. مهم‌ترین چالش در بانک مرکزی چون نخبه و متفکر وجود ندارد خشت‌هایی را کج گذاشتند و افزایش تعداد پوزها از این موارد بود. یک زمانی هم بانک‌ها را تشویق کرد تا ATM‌ها را زیاد کنند اما اگر بخواهیم مثل دنیا در این زمینه پیشرفت کنیم با استفاده از تجارب دنیا باید نظام کارمزد را اصلاح کنیم.

 فائز:
در مملکت ما، صنعت بانکی رقابت سازنده‌ای را دنبال نمی‌کند. بیشتر رقابت‌ها، از جنس مخرب بوده¬اند. بحث‌های صورت‌گرفته، روی کارمزد تمرکز پیدا کرد. اما ما از یک قشری که از حوزه ATM درآمد کسب می‌کنند و نان می‌خورند، غافل هستیم. آیا مشکل بانک‌ها، فقط بحث کارمزد شتاب است؟ این همه سرویس رایگان به مشتریان، این همه سرمایه‌گذاری برای خرید و نصب دستگاه‌های خودپرداز و VTM بدون آنالیز هزینه-فایده، این همه رقابت برای گرفتن پشتیبانی دستگاه‌های خودپرداز ولو با دادن سوبسید، مشکل نیستند؟ به نظر من، همه این بحث‌ها باید با هم و به صورت منصفانه نقد و بررسی شوند.

نوبخت:
سرویس‌های ارائه‌شده در نظام بانکی غالبا شبیه هم هستند و ما نمی‌توانیم از بانکی نام ببریم و بگوییم که این بانک سرویس‌های خاص‌تری نسبت به سایر بانک‌ها دارد. به‌ویژه بانک‌های خصوصی که رقابت تنگاتنگی در حوزه با یکدیگر دارند. همه بانک‌ها ATM و پوز و همراه‌بانک و اینترنت‌بانک دارند که خدمات متنوعی به مشتریان خود ارائه می‌دهند. یک چالش بزرگی که در حال حاضر با آن روبه‌رو هستیم و من در مصاحبه‌های قبلی به آن اشاره کردم، این است که ما در کشور کارشناس و افراد متخصص زیادی داریم و نقطه نظرات خوبی هم ارائه می‌شود اما متاسفانه سازمان یا تشکیلات منسجمی که اینها را جمع‌بندی و نظام‌مند کند، وجود ندارد و این مشکل در زمینه شرکت‌ها هم منجر به شکست می‌شوند. شرکت‌ها به هر دری می‌زنند تا مناقصه‌ای را برنده شوند. بانک‌ها هم به همین ترتیب هستند، بحث سپرده در بانک‌ها بسیار تاثیرگذار است.

اقداماتی که برای نرخ سپرده می‌گذارند و عدم دریافت کارمزد موجب می‌شود که بانک‌ها به سمت ورشکستگی بروند. خودپرداز در کشور ما از استهلاک بالایی برخوردار است و خرید خودپرداز از سوی بانک‌ها در حال حاضر بیشتر به هدف به‌روزرسانی این محصول و جابه‌جایی دستگاه‌‌های فرسوده است. یکی از مشکلات عمده شرکت‌های تامین‌کننده خودپرداز رویکرد بانک‌ها به تامین این محصول است که با ایجاد حاشیه امنیت برای خود و بدون هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری، نسبت به تامین، حمل، نصب، راه‌اندازی، پول‌رسانی و پول‌گذاری اقدام و پیشنهاد می‌کنند و در ازاء در سهم کارمزد‌های شتاب تامین‌کننده را شریک می‌کنند که این امر شرکت‌ها را با چالش بزرگی روبه‌رو کرده است. به نوعی واژه تامین خودپرداز یا سایر محصولات به صورت مشارکتی را مطرح می‌کنند.
*در هر حال استراتژی فروش کامل دارد اجرا می‌شود.